Genetyka: Rodzinne schematy

Czy wiesz, które odziedziczone cechy genetyczne przekazywane są z pokolenia na pokolenie? Na początku wędrówki genealogicznej często nie zauważamy tych kwestii, ale z czasem naszą uwagę przykuwają wzory i podobieństwa występujące w Twoim drzewie genealogicznym; i wtedy wszystko staje się oczywiste. Być może Twoja rodzina jest pełna prokrastynatorów, albo ten sam nos pojawia się w każdym pokoleniu. Być może jest wielu prawników po stronie twojego ojca, albo twoja wędrówka wraca do tych kuzynów, którzy co kilka lat się przeprowadzali.

Właśnie w tych cechach genetycznych nasze historie ożywają i granica między przeszłością a teraźniejszością zaciera się. W przypadku niektórych rodzin wystarczy rzut oka na drzewo genealogiczne, aby zobaczyć wpływ poprzednich pokoleń.

Mąż-żona: Zdobywcy Nagrody Nobla

Drzewo genealogiczne Marii Skłodowskiej Curie i Piotra Curie jest nie tylko pełne naukowców, ale ma także kilku laureatów nagrody Nobla, w tym dwukrotną zdobywczynię Marii Curie. I chociaż są inne rodziny, które zdobyły nagrody Nobla, to jednak ta posiada unikalną linię zdobywców, mąż-żona: Marie i Pierre Curie w dziedzinie fizyki za odkrycie radioaktywności (1903) oraz ich córka Irène Joliot -Curie i zięć Frédéric Joliot w dziedzinie chemii za syntezę nowych pierwiastków promieniotwórczych (1935).

Obie pary poznały się dzięki swojej pracy. Marie i Pierre poznali się dzięki wspólnemu przyjacielowi, polskiemu fizykowi, Józefowi Wieruszowi-Kowalskiemu. Marie szukała przestrzeni laboratoryjnej, a Pierre, jako kierownik laboratorium fizyki w Miejskiej Szkole Fizyki Przemysłowej i Chemii, miał dostępną nieruchomość. Irène i Frédéric Joliot-Curie poznali się w Instytucie Radowym, gdzie ona studiowała dwa elementy, które odkryli jej rodzice, rad i polon, a on pracował jako asystent Marie Curie.

Kolejno, córka Irene i Frederic, fizyk jądrowy Hélène Langevin-Joliot poznała swojego męża, fizyka, Michaela Langevina podczas, gdy oboje byli studentami Szkoły Fizyki i Chemii. (Dziwnym zbiegiem okoliczności Michel Langevin jest także wnukiem Paula Langevina, byłego doktoranta Pierre Curie i jej krótkiego, romantycznego partnera po śmierci Pierre’a w wypadku z zaprzęgiem konnym.)

Marie z córką Irene, około 1925 roku

Potomkowie naukowców

Większość potomków Marii i Pierre miała wyróżniające się, jeśli nie wybitne kariery w wybranych przez siebie dziedzinach. Oprócz naukowców, w rodzinach Skłodowskiej i Curie było też sporo lekarzy i matematyków. Większość krewnych w ostatnich pokoleniach była zaangażowana w naukę. Prawie wszyscy bezpośredni potomkowie Irène i Frédéric to naukowcy.

Kiedy genetyka i środowisko są tak powiązane, trudno jest powiedzieć, co jest główną motywacją. Czy kariera w nauce była nieodłącznym pragnieniem? A może wynikało to z bycia dobrym z tego tematu lub oczekiwanej przez rodziców rzeczy do zrobienia (lub jakiejś kombinacji trzech). Oto, co Hélène miała do powiedzenia na pytanie o jej zainteresowanie nauką podczas rozmowy kwalifikacyjnej:

Byłam bardzo dobrym studentem matematyki i nauk ścisłych. Miałam wrażenie, że nauka jest czymś interesującym, kiedy usłyszałam o tym od moich rodziców. Szczególnie moja matka dała mi poczucie, że nie trzeba być geniuszem, aby zostać naukowcem. To było bardzo zachęcające. W przeciwnym razie zdecydowałbym się robić coś zupełnie innego.

Miłość do nauki była podstawą sukcesu rodziny. Zarówno Marie, jak i Pierre pochodzili z dobrze wykształconych rodzin – matka Marie uczyła języków, a jej ojciec był profesorem matematyki i fizyki, natomiast ojciec i dziadek Pierre’a byli lekarzami (siostra i brat Marie również zostali lekarzami) – często ucząc się w domu. Ojciec Marie czytał książki i poezję Marii i jej rodzeństwu i często dawał im problemy matematyczne do rozwiązania, tę tradycję Marie kontynuowała z własnymi dziećmi. Zamiast formalnego nauczania, Pierre był nauczany przez matkę, ojca, starszego brata i prywatnych nauczycieli. Marie i jej przyjaciele naukowcy i profesorowie stworzyli podobne rozwiązanie dla swoich dzieci, w tym córek Marie, Irène i Ève, które przez dwa lata studiowały matematykę, chemię, literaturę, historię i fizykę pod okiem rodziców i kolegów rodziców.

Wyjątek rodzinny

Ève była jednak wyjątkiem w stosunku do “zasady” naukowca-lekarza-matematyka, jednak podobnie jak reszta rodziny odnosiła wielkie sukcesy. Znakomita pianistka, krytyk muzyczny i dziennikarka napisała także Madame Curie, biografię o swojej matce. Najlepiej sprzedająca się książka stała się popularnym filmem.

Chociaż nie podzielała miłości swojej matki i córki do nauki, była równie zdeterminowana, idąc własną ścieżką. Odmówiła dostosowania się do ról płciowych, które wciąż utrzymują się i hamują dzisiaj kobiety. Jako korespondentka wojenna podczas II Wojny Światowej często występowała na liniach frontu w Afryce i Azji. Poślubiła późniejszego amerykańskiego dyplomata Henry’ego Labouisse’a. Eve poświęciła się pracy humanitarnej dla UNICEF, gdy Henry został dyrektorem generalnym organizacji. Był także szefem UNICEF-u, gdy w 1965 roku zdobyli Pokojową Nagrodę Nobla. Lubiła żartować, że wszyscy w jej rodzinie zdobyli tę nagrodę, poza nią.

Nie podążając śladami mamy i siostry, Eve “ocaliła się” od przedwczesnej śmierci. Marie i Irene odeszły z powodu długotrwałego narażenia na promieniowanie. Eve dożyła natomiast 102 lat, za co wiele razy czuła się winna.

Czy w Twojej rodzinie wystąpiły podobne sytuacje? Do kogo jesteś najbardziej podobny? Z kim się najbardziej różnisz?