Zapraszamy do zapoznania się z pierwszym wpisem na naszym blogu, od eksperta genealogii, Alana Jakmana. Więcej na temat Alana i jego pracy można znaleźć na końcu tego artykułu. 

Poszukiwania przodków prowadzone w zaborze austriackim charakteryzują się wieloma udogodnieniami dla rodzinnego badacza. W zależności od konkretnego obszaru akta metrykalne mogą znajdować się w archiwum państwowym, archiwum kościelnym bądź w kancelarii parafialnej. Jak więcprowadzić badania genealogiczne w Galicji?

Księgi metrykalne na tym terenie najczęściej odnaleźć można w poszczególnych kancelariach parafialnych. Z jednej strony jest to duże utrudnienie związane z dojazdem do miejscowości i stosunkiem księdza do poszukiwaczy rodzinnej, z drugiej zaś w jednym miejscu mamy najczęściej do dyspozycji księgi obejmujące nawet 200-300 lat. Warto także wiedzieć, że najczęściej księgi metrykalne były prowadzone osobno dla każdej miejscowości (nawet jeśli ta nie posiadała jeszcze swojej parafii). W momencie zaś erygowania kościoła w tej wsi, księgi jej dotyczące były przekazywane do nowo utworzonej fary. Dlatego też w sytuacji, gdy parafia została powołana np. w 1980 roku, najprawdopodobniej to tam (a nie w dotychczasowej parafii) będą znajdować się wszystkie księgi metrykalne dotyczące tej miejscowości.

Przodkowie z zaboru austrackiego: Archiwa kościelne i państwowe

Drugim miejscem, w którym można znaleźć najczęściej kopie ksiąg metrykalnych, są archiwa diecezjalne. Jednymi z większych są Archiwum Archidiecezjalne w Przemyślu, Archiwum Diecezjalne w Tarnowie (razem z niektórymi parafiami znajdującymi się obecnie w diecezjach: rzeszowskiej i sandomierskiej) oraz Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie, gromadzące także zasób parafii znajdujących się w granicach utworzonej w 1992 diecezji bielsko-żywieckiej. Inne księgi znajdować się mogą także w archiwach poza granicami obecnej Polski, na przykład w archiwum lwowskim, ale także w archiwach wiedeńskich.

Archiwa państwowe również gromadzą księgi metrykalne z rejonu Galicji. Co istotne, wiele aktów, nawet XIX-wiecznych może znajdować się jeszcze w Urzędach Stanu Cywilnego. Zgodnie z ustawą o aktach stanu cywilnego, księgi urodzeń są przekazywane z USC do odpowiedniego archiwum po 100 latach, a księgi ślubów i zgonów po 80 latach od ostatniego wpisu w danej księdze. Jeśli więc książka zawiera chrzty od 1830 do 1930 roku, będzie przekazana do archiwum w roku 2031.Akta wytworzone przed wspomnianymi wcześniej okresami są udostępniane w Urzędach Stanu Cywilnego na takich samych zasadach, jak w archiwach państwowych.

Rejon Galicji to także różne wyznania religijne – zarówno greckokatolickie, jak i ewangelickie. Księgi te można znaleźć w kancelariach parafialnych, archiwach kościelnych (zdarza się, że także tych rzymskokatolickich) oraz archiwach państwowych.

Przodkowie z zaboru austrackiego: Co zawierają akta metrykalne?

Spisywane w Galicji akta religijne były zarazem aktami stanu cywilnego. W zależności od okresu, w jakim zostały sporządzone, zawierają różnego rodzaju informacje. Metryki do ok. 1830 roku są bardzo ubogie w dane. W księgach zgonów znajdziesz najczęściej imię i nazwisko zmarłego, czasami dopisek o małżonku (a w przypadku dziecka – ojca), wieku oraz, w zależności od wiedzy medycznej i skrupulatności skryby, także przyczynę zgonu. Akta ślubu zaś zawierają tylko imiona i nazwiska nupturientów, ich stan cywilny, wyznanie, wiek oraz dane świadków. W aktach chrztów odnajdziesz najczęściej imię dziecka, dane rodziców, w zależności od parafii także z ich statusem społecznych oraz dane chrzestnych.

Po roku 1830, a później po ok. 1860 akta metrykalne zawierają coraz więcej informacji. Nierzadko znakiem krzyża/plusa (+) lub skrótem od post defunctam(pf, post d. lub post def.) oznaczano, czy osoba wymieniona w akcie jest zmarła. I tak w aktach zgonów wpisywano imiona rodziców dorosłej zmarłej osoby, dokładną datę urodzenia (zamiast wieku) i szczegółowo opisaną przyczynę zgonu (np. poprzez utopienie się). Metryki ślubu zawierają zaś dane dotyczące rodziców (a czasem i dziadków) osób wstępujących w związek małżeński. W aktach urodzeń odnajdziesz z kolei dane dziadków chrzczonego dziecka, a czasem nawet i pradziadków!

Im bliższa współczesnym czasom metryka, tym częściej możesz odnaleźć dopisek w akcie chrztu dotyczący daty śmierci wymienionej osoby, dacie przyjęcia pierwszej komunii świętej czy bierzmowania lub wstąpienia w związek małżeński. Czasami odnotowywano nawet daty dzienne albo roczne narodzin rodziców chrzczonego dziecka oraz datę ich ślubu.

Dokładność zapisu metryki, jakość prowadzonych zapisów i szczegółowość opisu była zależna od skryby. Można zauważyć, że w jednej i tej samej parafii, w zależności od tego, kto był proboszczem, forma zapisów nieco się różniła. Czasami zdarza się, że ksiądz nigdy nie odnotowywał zawodów osób występujących w aktach, a czasami czynił dopiski dotyczące tak szczegółowych kwestii, jak wiek i liczba pozostawionych dzieci po zmarłym ojcu.

Osoby zainteresowane poszukiwaniem przodków zapraszam na stronę MoreMaiorum. Poszukiwacze korzeni.

Alan Jakman – od blisko 10 lat interesuje się genealogią, a od ponad 6 lat prowadzi miesięcznik genealogiczny „MoreMaiorum”, który cieszy się sporą popularnością wśród entuzjastów genealogii i historii. Absolwent Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zajmuje się także historią lokalną swojego miasta Bielska-Białej.