Od Samhain po Dzień Zmarłych: O tym, jak przodków czci się na całym świecie!

Czy to Halloween, Dzień Wszystkich Świętych, czy Dzień Zmarłych, święta obchodzone w połowie jesieni zapraszają nas do zajrzenia za zasłonę naszego fizycznego świata i połączenia się z mieszkańcami świata duchów – zwłaszcza naszymi przodkami.

Odkryj rekordy zgonów na MyHeritage – BEZPŁATNIE od 26 października do 3 listopada 2022 r.

Tak wiele z tego, kim jesteśmy, wynika z tego, kim byli ci, którzy byli przed nami. Cechy i charaktery, które po nich odziedziczyliśmy, zostały z kolei ukształtowane przez miejsca i kultury, z których pochodzili. Starożytne kultury Europy i innych kontynentów rozumiały to i włączyły praktyki oddawania czci zmarłym do obchodów jesiennych zbiorów.

W starożytnej kulturze celtyckiej w Irlandii, ta pora roku została oznaczona pogańskim świętem religijnym zwanym Samhain – świętem, które ostatecznie przekształciło się w to, co znamy dzisiaj jako Halloween, All Hallows Eve, All Saints’ Day lub All Souls’ Day.

Święto Samhain

Samhain (wymawiane SAH-win) odbywało się w połowie drogi między równonocą jesienną a przesileniem zimowym. Było to najważniejsze z 4 dorocznych świąt ognia w kulturze celtyckiej. Ogniska pozostawiano do wypalenia, podczas gdy rodzina zbierała plony, a kiedy przychodził czas powrotu do domu, społeczność rozpalała jeden duży ogień za pomocą koła ciernego, które reprezentowało słońce. Rodziny używały tego ognia do rozpalenia swoich własnych ognisk. Uroczystości trwały przez 3 dni i 3 noce i wiązały się z dużą ilością uczt i picia.

Obchody Samhain we współczesnej Szkocji

Halloweenowa tradycja przebierania się w kostiumy i skupiania uwagi na duchach i potworach wywodzi się ze starożytnego celtyckiego przekonania, że podczas Samhain bariera dzieląca świat fizyczny ze światem duchów stawała się bardziej przenikalna i pozwalała mieszkańcom Innego Świata na wejście. Celtowie przygotowywali ofiary dla wróżek, czyli Sidhów, i przebierali się za zwierzęta i potwory, aby zapobiec porwaniu ich przez wróżki. Powstał zwyczaj chodzenia od drzwi do drzwi i śpiewania pieśni zmarłym.

W średniowieczu Kościół Katolicki próbował wziąć pod swoje skrzydła lokalnych pogan, dostosowując pogańskie święta do chrześcijaństwa. Samhain został „przemianowany” na Dzień Wszystkich Świętych, święto ku czci świętych i męczenników Kościoła katolickiego. Tradycja chodzenia od drzwi do drzwi przekształciła się w „souling”, praktykę, w której biedni ludzie odwiedzali domy bogatszych rodzin i obiecywali modlić się za dusze swoich zmarłych krewnych. W zamian za to rodziny dawały im ciastko zwane soulsem. Podobna praktyka trwa do dziś w Portugalii i na Filipinach.

Ostatecznie 31 października wielu krajach na świecie stał się znany jako All Hallows Eve lub Halloween. Podczas masowej imigracji Irlandczyków do Stanów Zjednoczonych w XIX i XX wieku, Irlandczycy przynieśli ze sobą swoje tradycje przez Atlantyk. W ten sposób Halloween stało się świętem amerykańskim – i to właśnie Stany Zjednoczone wprowadziły nowoczesną wersję Halloween do reszty świata. Dziś coraz powszechniej obchodzi się Halloween w wielu krajach na całym świecie, gdzie wcześniej święto to nie było znane. 

W dzisiejszych czasach Halloween jest obchodzone w Irlandii podobnie jak w Stanach Zjednoczonych: dzieci przebierają się w kostiumy i chodzą po domach prosząc sąsiadów o cukierki. Dla dorosłych organizowane są przyjęcia i festiwale, upiorne dekoracje i inne specjalne programy skupiające się na duchach, straszydłach i wszystkich innych rzeczach.

Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny w Europie Zachodniej i Północnej

W innych krajach Europy znacznie większy nacisk kładzie się na chrześcijańską wersję Halloween: Dzień Wszystkich Świętych (1 listopada) i Dzień Zaduszny (2 listopada).

We Francji, Hiszpanii, i Włoszech Dzień Wszystkich Świętych jest świętem państwowym (podobnie, jak w Polsce), w którym szkoły i przedsiębiorstwa publiczne są zamknięte. Członkowie rodzin składają wieńce z kwiatów (tradycyjnie chryzantemy) na nagrobkach, aby uczcić zmarłych. Niektóre włoskie rodziny wyznaczają dodatkowe miejsce przy stole dla swoich zmarłych przodków, a nawet organizują uroczysty posiłek przy ich grobach. Jedną z sycylijskich tradycji jest pozostawianie przez dzieci butów na zewnątrz, w nadziei, że duchy przodków napełnią je słodyczami.

La Toussaint („Dzień Wszystkich Świętych”), obraz Émile’a Frianta przedstawiający święto we Francji, 1888 r. [domena publiczna].

W Danii i Norwegii Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny są połączone i obchodzone w pierwszą niedzielę listopada, a nie 1 i 2 listopada. Podobnie w Szwecji dzień Wszystkich Świętych obchodzi się w sobotę, która przypada między 31 października a 6 listopada. W Holandii również obchodzi się „niedzielę Wszystkich Świętych”, tak jak w Danii i Norwegii, ale tam nie jest to święto państwowe i jest obchodzone głównie przez religijnych chrześcijan.

Święto Zmarłych

W przeciwieństwie do uroczystej lub upiornej atmosfery Wszystkich Świętych i Halloween, Dzień Zmarłych lub Día de los Muertos jest radosnym świętowaniem życia zmarłych krewnych. Historycy są podzieleni co do tego, czy święto to wywodzi się ze starożytnych kultur tubylczych Meksyku, czy też jest unikalną meksykańską wersją Dnia Wszystkich Świętych zaimportowaną przez Europejczyków. W każdym razie, dziś święto to rozprzestrzeniło się poza granice Meksyku i jest obchodzone w wielu krajach hiszpańskojęzycznych, a także w miejscach, gdzie mieszka wiele osób o meksykańskim dziedzictwie, takich jak Stany Zjednoczone.

Typowe maski i dekoracje na Dzień Zmarłych

Sposób obchodzenia Dnia Zmarłych różni się znacznie w zależności od miejsca, nawet w obrębie Meksyku. Większość obchodów obejmuje ustawienie ołtarzy lub ofrendas, dla zmarłych krewnych, zawierających fotografie zmarłego, inne pamiątki, ulubione potrawy i napoje tej osoby oraz udekorowanych kwiatami i calaveras (czaszkami). Uroczyste posiłki są spożywane przez żywych i ofiarowane zmarłym. Tradycją jest również odwiedzanie cmentarzy i dekorowanie nagrobków zmarłych bliskich.

Dzień Guya Fawkesa

Dzień Guya Fawkesa nie jest bezpośrednio związany z Halloween, ale jest obchodzony o tej porze roku w Wielkiej Brytanii i również wiąże się z ogniskami, maskami i aurą tajemniczości. Guy Fawkes był katolickim Anglikiem, który był zaangażowany w spisek mający na celu wysadzenie Parlamentu w 1605 roku. Został aresztowany 5 listopada według kalendarza juliańskiego. Aby uczcić fakt, że ich król został uratowany przed próbą zamachu, wielu londyńczyków rozpaliło ogniska w całym mieście. Stało się to tradycją w Wielkiej Brytanii, a powstałe w ten sposób święto zwykle przyćmiewa Halloween i Dzień Wszystkich Świętych pod względem znaczenia w tej części świata. Dzień Guya Fawkesa jest zwykle obchodzony 5 listopada przy ogniskach (czasami pali się podobiznę Guya Fawkesa, ozdobioną charakterystyczną maską z podkręconymi wąsami i spiczastą brodą) i pokazach sztucznych ogni. Jest on również znany jako Bonfire Night.

Bonfire Night w Nottingham, U.K.

Niezależnie od tego, jakie święto połowy jesieni obchodzisz, jest to idealny sezon, aby uhonorować wspomnienia swoich przodków, połączyć się ze swoim dziedzictwem kulturowym i zbadać historię swojej rodziny.

Zacznij od zbadania rekordów zgonów na MyHeritage – całkowicie bezpłatny dostęp tylko przez ten tydzień (26 października – 3 listopada 2022)!