Księgi metrykalne z zaboru austriackiego: Wiejski status osobowy cz.2

W drugiej części Ksiąg metrykalnych z zaboru austriackiego chcemy Wam wspomnieć dalsze doświadczenia Pana Jerzego Kochmana i jak to wyglądało to w przypadku ’Wiejskiego status osobowego’. W zaborze austriackim istniały księgi metrykalne – religijne, jak i akta stanu cywilnego, które parafie musiały prowadzić na rzecz państwa i spisywano je w języku łacińskim.

We wszystkich księgach metrykalnych niejednokrotnie jest podawany zawód i status ojca, małżonka, ojca matki, ojca małżonki, osoby zmarłej, także chrzestnych i świadków. Status osób zajmujących się rolnictwem został podzielony na trzy podstawowe kategorie. Najbogatsi rolnicy byli opisywani jako kmiecie uprawiający cały łan ziemi w wcześniejszych czasach o powierzchni 40 hektarów, później w XVIII i XIX wieku około 20 hektarów.

Ziemie Rzeczypospolitej po rozbiorach, na zielono zaznaczona jest Austria. Obszar ziem dawnej Rzeczypospolitej pod władztwem cesarza austriackiego zmieniał się na przestrzeni lat, tj. od pierwszego rozbioru w 1772 r. do chwili odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r. (fot. Wikipedia)

Niższą kategorią byli zagrodnicy wcześniej zwani ogrodnikami posiadający zagrodę i pracujący na kilku morgach ziemi uprawnej. Ta kategoria szczególnie się powiększyła po uwłaszczeniu chłopów i możliwym od tego czasu podziałom ojcowizny. Najliczniejszymi, a zarazem najbiedniejszymi mieszkańcami wsi, a także miast galicyjskich byli komornicy, którzy zamieszkiwali w wynajętej komorze czyli izbie i wynajmowali się do wszelkich prac u bogatszych rolników w zamian za utrzymanie. Mieszkali oni także w tzw. czworakach pracując wówczas dla właścicieli wsi i folwarków. Bardzo rzadko odnotowywaną kategorią byli chałupnicy posiadający jedynie własną chałupę i parających się rękodzielnictwem lub wynajmujących się do innych prac.

Status osobowy niejednokrotnie był podawany uznaniowo przez zapisującego, a często zmieniał się wraz ze zmianą stanu posiadania. Na przykład syn kmiecia podczas ślubu występujący jako komornik po przejęciu ojcowizny zostawał kmieciem, po rozdaniu części ziemi swoim dzieciom był zapisywany jako zagrodnik, a po przekazaniu całości gospodarstwa zostawał znowu komornikiem.

Czy również macie podobne doświadczenia/wnioski po badaniach historii rodziny z księgi metrykalnych z zaboru austriackiego?

Już wkrótce opiszmy Wam jak to wyglądało jeśli chodzi o numeracje domów…