Czy znacie całą terminologię genealogiczną?

Terminologia genealogiczna jest bardzo obszerna. Czasem wydaj się nam, że znamy wszystkie najważniejsze pojęcia genealogiczne, a na jeden raz dowiadujemy się czegoś zupełnie nowego! Relacja kołowa – a co to takiego? A filiacja? Czy znacie wszystkie pojęcia używane w genealogii?

Bardzo trafnie przygotował opis relacji rodzinnych w postaci ilustracji Pan Maciej Róg, genealog – użytkownik MyHeritage.

Fot. pl.wikipedia.org/wiki/Relacja_rodzinna (kliknij, aby powiększyć)

Poniżej przygotowaliśmy Wam zestaw najczęściej używanych pojęć w genealogii, jeśli sądzicie, że coś ważnego pominęliśmy prosimy o komentarz pod tym postem!

Drzewo genealogiczne, inaczej tablica descendentów – jest to zestawienie potomków sporządzonych dla jednej osoby. Drzewo genealogiczne może zawierać zarówno potomków i przodków danej osoby.

Wywód przodków, inaczej tablica ascendentów – to zapis wszystkich przodków w liniach prostych. Inaczej system Sosy-Stradonitza. Jest to wywód przodków, często mylony z rodowodem. Jest to jedna z form prezentacji drzewa genealogicznego. Zawiera zestaw osób od których dana osoba pochodzi, zarówno po mieczu, jak i po kądzieli. Wywód przodków przedstawiany w postaci listy bądź drzewa, nie uwzględniania rodzeństwa. Wpis dla każdej osoby powinien zawierać jak najwięcej danych o niej – wszystkie imiona, datę i miejsce urodzenia i śmierci.

Rodowód – zawiera spis wszystkich potomków obu płci, jednak tylko w obrębie jednego nazwiska.

Koicja – Relacja genealogiczna pomiędzy dwoma osobami płci odmiennej, w wyniku której przyszli na świat potomkowie. Najczęstszą formą koicji jest małżeństwo, które nie jest wymagane w genealogii.

Filiacja – Stosunek genealogiczny zachodzący pomiędzy 2 osobami, z których jedna pochodzi od drugiej. Filiacja nie obejmuje linii bocznej, obejmuje tylko 2 osoby, bez linii prostej. Występuje filiacja bezpośrednia pomiędzy rodzicem a dzieckiem oraz pośrednia, pomiędzy dalszym przodkiem i potomkiem (dziadek-wnuczka).

Linia prosta – to ta, w której osoby połączone są relacją filiacji, np. dziecko – rodzic – dziadek.

Linia boczna – to ta, w której ten związek nie zachodzi.

Linia męska (dziadek – ojciec – syn) i linia żeńska (babcia – matka – córka) to nie to samo, co krewni po mieczu (czyli relacja genealogiczna od strony ojca.  Każda osoba w drzewie genealogicznym ma przodków po kądzieli i po mieczu, lecz dla dla probanta to oznaczenie nie zmienia się. Używa się również określenia ojczysty. Wszystkich męskich przodków po mieczu nazywa się linią męską (patrylinearna), a po kądzieli, czyli relacją genealogiczną od strony matki. Każda osoba w drzewie genealogicznym ma przodków po kądzieli i po mieczu, lecz dla dla probanta to oznaczenie nie zmienia się. Używa się również określenia macierzysty. Wszystkich damskich przodków po kądzieli nazywa się linią żeńską (matrylinearna).

Krewni – osoby mające wspólnego przodka nie tylko w linii prostej, ale też np. kuzynostwo.

Powinowaci – osoby, które do rodziny trafiły przez małżeństwo. Na przykład ojciec dziecka jest powinowatym dla osób spokrewnionych z matką dziecka.

Probant – osoba, dla której określa się zstępnych i wstępnych.

Ascendent – przodek danej osoby. Używa się również pojęcia „wstępny”. Obejmuje rodziców, dziadków, pradziadków, prapradziadków itd. Osoby te są spokrewnione ze sobą w linii prostej.

Descendent – potomek danej osoby. Używa się również pojęcia „zstępny”. Obejmuje dziecko danej osoby, jej wnuka, prawnuka, praprawnuka itd. Osoby te są spokrewnione ze sobą w linii prostej.

Dziedziczenie – przekazywanie potomstwu genów. Mechanizmy dziedziczenia opisuje genetyka. Na skutek dziedziczenia są dziedziczone na całe życie takie cechy jak: wzrost, kształt ciała, kolor włosów, oczu, kształt żuchwy oraz choroby.

Genetyka – Ze starożytnej greki „genesis”-pochodzenie. Jest to cześć biologii, zajmującej się naturą i funkcjonowaniem procesu dziedziczenia. We wczesnych fazach badań genetycznych (koniec XIX i początek XX wieku) wychodzono z błędnego założenia, że z pomocą genealogicznych danych, jak np. drzewo rodowe, można określić dziedziczenie poszczególnych cech.

Historia lokalna – Dotyczy poszukiwań historycznych zajmujących się lokalnym obszarem. Najczęściej zajmują się nią lokalni historycy czy prywatni pasjonaci historii. Zajmują się przede wszystkim codziennymi wydarzeniami i przedstawieniem miasta w kronikach miejskich.

Kroniki – Chronologiczny opis wydarzeń, nie zawierający szczegółowych analiz wydarzeń, ale zawierające podsumowanie oraz komentarz autora. najczęściej opisują wydarzenia z życia państwa lub innych instytucji. kroniki miast prowadzone były wcześniej w kościołach i szkołach przez księży lub nauczycieli wiejskich. Obecnie najczęściej zajmują się tym nie tyle historycy, co prywatne osoby, które interesuje historia jego miasta.

Księgi metrykalne dzielimy na:

• Księga Ochrzczonych (Liber Baptisatorum) lub Księga Urodzonych (Liber Natorum)
• Księga Zaślubionych (Liber Matrimonium lub Liber Copulatorum)
• Księga Zmarłych (Liber Mortuorum lub Liber Defunctorum) albo Księga Pochowanych (Liber Sepultorum)

Księgi parafialne – Są to dokumenty wytworzone w kancelarii parafii lub innej jednostce organizacyjnej związku wyznaniowego. Bardzo często stanowią główne źródło poszukiwań genealogicznych.  Obejmują one księgi metrykalne, konsystorskie, raptularze i sumariusze.

Linia matrylinearna – Linia przodków lub potomków wyłącznie kobiecych, w którym dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy matki i pozostają jej członkami przez całe życie. Dotyczy dziedziczenia nazwisk rodowych, przywilejów po matce, czy dziedziczenia majątku po krewnym ze strony matki (np. po jej bracie). W linii tej nigdy nie występują mężczyźni, chyba że jako ostanie ogniwo.

Linia patrylinearna – Linia przodków lub potomków wyłącznie męskich czyli ojciec, ojciec ojca, dziadek ojczysty ojca, itp.w którym dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy ojca i pozostają jej członkami przez całe życie. Dotyczy dziedziczenia nazwisk rodowych, przywilejów po matce, czy dziedziczenia majątku nie tylko po ojcu, ale również po krewnych ze strony ojca. W genealogii w to linia dziedziczenia nazwiska.

Onomastyka – Badanie nazw własnych. Jest to dział nauki o nazwie językoznawstwo. Zajmuje się pochodzeniem i specyfika właściwości nazw własnych; imion i nazwisk, nazw miast, rzek itd.. Z onomastyką spokrewnieni są obszary badań takie jak etymologia (badająca pochodzenie słów) i genealogia, ponieważ nazwy odgrywają dużą rolę w wielu obszarach życia.

Pokrewieństwo – O pokrewieństwie mówimy, kiedy 2 osoby posiadają przynajmniej jednego wspólnego przodka.

Powinowactwo – Określenia dla stosunków łączących jednego małżonka z krewnymi drugiego.

Załamanie rodowodu – Opisuje sytuację, w której poprzez małżeństwo wewnątrz rodziny liczba członków drzewa jest mniejsza niż oczekiwana.

GEDCOM – format przechowywania danych w programach genealogicznych. Jest standardem, który każdy program genealogiczny powinien obsługiwać. Podstawowe dane fakty i relacje genealogiczne zapisane w jednym programie, można odczytać w drugim.

Relacja kołowa – relacja kołowa występuje, kiedy jedna osoba występuje w kilku miejscach w jednym drzewie genealogicznym. Przykładowo, kiedy mężczyzna żeni się ze swoją kuzynką, mają oni tych samych dziadków. Dla ich dzieci oznacza to, że zamiast 4 par pradziadków, mieć będą 3 pary. Innym często spotykanym przypadkiem jest, kiedy 2 braci poślubia 2 siostry.  A więc te osoby występują dwa razy. W celu uniknięcia podwójnego wprowadzania danych w rodowodzie musi być zaznaczona relacja kołowa.

Czy znacie jakieś inne ważne pojęcia genealogiczne, które nie znajdują się na naszej liście?