WYWIAD z Ekspertem: Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”

Joanna Lubierska – współzałożycielka Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” oraz stowarzyszenia zrzeszającego zawodowców „Polscy Profesjonalni Genealodzy”, właścicielka firmy genealogicznej „ORIGO”. Od kilku lat współpracuje z Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, zawodowo przeprowadza kwerendy genealogiczne i spadkowe, okazjonalnie prowadzi wykłady i warsztaty dla studentów uczelni wyższych oraz uniwersytetów trzeciego wieku. Autorka kilkunastu publikacji w czasopismach naukowych i popularnonaukowych głownie dotyczących źródeł w genealogii. Interesuje się historią przedwojennego Poznania i Wielkopolski, architekturą ziemiańską i obronną oraz szlachtą wielkopolską.

1.Pani Joanno, jak wygląda działanie Towarzystwa „Gniazdo” na dzień dzisiejszy, być może chciałaby Pani wspomnieć krótko jego historię?

Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo” powstało z inicjatywy Wojciecha Jędraszewskiego, pierwszego i jedynego prezesa WTG. Pierwsze spotkanie założycielskie miało miejsce w 2006 roku w Gnieźnie, a uczestniczyło w nim jedynie sześć osób. W miarę upływu czasu stowarzyszenie zaczęło się rozrastać; w jego szeregi wstępowało coraz więcej osób chętnych, aby podzielić się wiedzą i doświadczeniem z innymi. Poza potrzebą spotykania się, dyskutowania o własnych odkryciach, czy zwiedzania ciekawych miejsc, u wielu miłośników genealogii niezwykle silna okazała się praca na rzecz innych, zaangażowanie w projekty objęte patronatem WTG, czyli chęć zostawienia po sobie czegoś trwalszego, niż tylko własnego drzewa genealogicznego, takie swoiste „exegi monumentum aere perennius”.

W 2008 roku w pałacu w Czerniejewie odbyło się tzw. drugie spotkanie założycielskie, podczas którego uchwalono statut oraz wybrano władze. Miało to związek z potrzebą nadania bardziej formalnych ram i zarejestrowania WTG „Gniazdo” w poznańskim sądzie.

Obecnie w WTG zrzeszone są 94 osoby, ale – co trzeba podkreślić – działania Towarzystwa wspiera ponad 300 sympatyków!

Działalność Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” nie koncentruje się tylko wokół rozmów związanych z genealogią. Członkowie i sympatycy zajmują (bądź zajmowali się) między innymi:

• tworzeniem opracowań określających przynależność terytorialną, gminną i parafialną danej miejscowości,
• opracowaniem spisów kleru Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Pelplińskiej i Poznańskiej,
• indeksacją duchowieństwa wielkopolskiego z XVIII–XX wieku wraz z wykonaniem dokumentacji fotograficznej miejsc pochowku,
• indeksacją małżeństw katolickich i ewangelickich w Wielkopolsce za lata 1800–1899,
• indeksacją zmarłych pochowanych na cmentarzu przy ul. Samotnej w Poznaniu.

Powyższe projekty wymagają dużego zaangażowania i poświęcenia wiele czasu/wielu godzin pracy – podkreślmy w ramach wolontariatu. Do innych działań WTG „Gniazdo”, mniej czasochłonnych, zaliczyć można:

• upowszechnianie genealogii m.in. przez organizowanie od 2008 roku we współpracy z Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu Dnia Genealoga – obecnie wstrzymane z powodu pandemii,
• udział w audycjach radiowych,
• uczestnictwo w konferencjach naukowych i popularno-naukowych,
• prowadzenie na zaproszenie uczelni zajęć ze studentami różnych kierunków Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
• organizowanie wykładów i warsztatów genealogicznych w uniwersytetach trzeciego wieku, bibliotekach i centrach kultury na zaproszenie regionalnych stowarzyszeń kulturalnych,
• działalność wydawnicza ukierunkowana głównie na publikacje przydatne w badaniach genealogicznych, np.: „Niezbędnik genealoga”, „Dawne zawody i statusy”, „Wielkopolska dla Ojczyzny”, „Stypendyści Towarzystwa Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego 1841–1909”, „Rocznik WTG Gniazdo”).
• wzbudzanie zainteresowania dziejami własnego regionu i kraju przez organizowanie spotkań wyjazdowych i zwiedzanie muzeów, dworów, pałaców, cmentarzy, kościołów oraz innych miejsc związanych z szeroko rozumianą kulturą.

Okres pandemii wstrzymał wiele  z wymienionych wyżej działań, ale nieustannie trwają prace, które członkowie i sympatycy naszego Towarzystwa mogą wykonywać zdalnie (np. indeksacja, wykłady on-line, publikowanie artykułów).

2. Czy współpracują Państwo z innymi organizacjami genealogicznymi, w Polsce i za granicą, jeśli tak, jak rozwija się ta współpraca?

W Polsce jest przynajmniej kilkanaście regionalnych towarzystw genealogicznych, o różnych poziomach zaangażowania i widoczności na arenie genealogicznej. WTG „Gniazdo” współpracuje z wieloma instytucjami, nie sposób tu wszystkich wymienić. Do najważniejszych, w ramach cyklicznych działań należą:

• Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu (m.in. w zakresie corocznie odbywającego się Dnia Genealoga, czyli imprezy popularyzującej genealogię),
• Archiwum Państwowe w Poznaniu i w Bydgoszczy,
• Stowarzyszenie Opolscy Genealodzy (organizator największej i jedynej konferencji branżowej w Polsce, tj. Ogólnopolskiej Konferencji Genealogicznej na Zamku Piastów Śląskich w Brzegu),
• Śląskie Towarzystwo Genealogiczne (z siedzibą we Wrocławiu),
• Towarzystwo Genealogiczne Centralnej Polski (z siedzibą w Łodzi),
• Stowarzyszenie Polscy Profesjonalni Genealodzy (organizacja skupiająca zawodowych genealogów z siedzibą w Warszawie).

Z każdym z tych podmiotów współpraca układa się satysfakcjonująco, przynosząc wymierne korzyści obu stronom i całemu środowisku genealogicznemu.

3. Jaki jest cel Towarzystwa na dzień dzisiejszy?

Ponieważ jesteśmy towarzystwem regionalnym, nasza działalność skoncentrowana jest przede wszystkim na Wielkopolsce, w jej historycznych granicach. Do najważniejszych aktywności Towarzystwa zaliczyć należy:

• propagowanie genealogii i historii regionalnej,
• realizacja projektów genealogicznych,
• działalność wydawnicza,
• wymiana doświadczeń.

Statutowym celem Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” jest m.in.:

• upowszechnianie i popularyzacja wiedzy historycznej i genealogicznej w społeczeństwie,
• inicjowanie badań historycznych i genealogicznych,
• działalność edukacyjna – doskonalenie i pogłębianie wiedzy genealogicznej, historycznej, geograficznej i kulturowej wśród młodzieży oraz dorosłych,
• podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.

Jednym z najważniejszych filarów działalności WTG „Gniazdo” jest działalność związana z projektami indeksacyjnymi. Są to przede wszystkim:

• Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego– http://powstancywielkopolscy.pl/pl Projekt uruchomiony 16 lutego 2019 roku. Zawiera dane pochodzące z 680 źródeł, cały czas dodawane są kolejne osoby, a wprowadzone wcześniej dane weryfikowane. Do tej pory, udało się wyodrębnić ponad 80 000 osób, uczestników i uczestniczek Powstania.
• Odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym – http://powstancy-wielkopolscy.pl/ Lista odznaczonych sporządzona została w oparciu o oryginalne uchwały Rady Państwa (1957–1989), postanowienia Prezydenta PRL (1989) i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (1990–1999). W bazie znajduje się 25 500 nazwisk, wśród których jest około 600 wniosków odrzuconych  (300 z powodu zgonu, 300 z nieznanych przyczyn).
• Recesy uwłaszczeniowe – http://recesy.wtg-gniazdo.org/pl/ Projekt Indeksacja recesów uwłaszczeniowych z terenów Wielkopolski i części Kujaw (dawne Wielkie Księstwo Poznańskie) z lat 1823–1910, zwany w skrócie „Recesy” ma na celu indeksację zachowanych recesów uwłaszczeniowych z terenów Wielkopolski i części Kujaw znajdujących się pod pruskim zaborem. Projekt jest realizowany we współpracy z Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Obecnie zindeksowane są miejscowości powiatów: gnieźnieńskiego, gostyńskiego, koźmińskiego, krotoszyńskiego, leszczyńskiego, ostrowskiego i witkowskiego. Prace nad fotografowaniem i indeksacją dalszych powiatów, mimo pandemii, cały czas trwają.
• Wielkopolscy Księża – http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/ Projekt obejmuje spis księży działających na terenie Archidiecezji Poznańskiej i Gnieźnieńskiej od początku XVIII wieku do II wojny światowej, czyli około 250 lat. Podstawowym źródłem spisu są elenchusy Archidiecezji Poznańskiej, Gnieźnieńskiej oraz częściowo Diecezji Kujawsko-Kaliskiej. Uzupełnieniem bazy są zdjęcia tablic pamiątkowych oraz grobów księży wykonanych przez członków i sympatyków WTG Gniazdo, a także portrety duchownych oraz informacje zebrane z innych opracowań: słowników, gazet i książek. Tam, gdzie było to możliwe podano odsyłacze bibliograficzne. Projekt jest otwarty, cały czas można dosyłać informacje, wspomnienia, zdjęcia, dokumenty.
• Nekrologi – http://www.wtg-gniazdo.org/nekrologi.php W bazie danych znajduje się 143 347 nekrologów z gazet wychodzących do 1939 roku. Niektóre indeksy zawierają tylko numer i datę gazety, w której występuje dany nekrolog – inne mają komplet informacji spisanych z nekrologu. Zależy to od indeksującego oraz jego metodyki pracy. Znając tytuł gazety, rok i numer, oryginalny nekrolog można obejrzeć na stronie Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej.

Ponadto, członkowie i sympatycy WTG „Gniazdo” angażują się w indeksację małżeństw z Wielkopolski z lat 1800–1899 dla bazy Poznan Project oraz w indeksację chrztów, ślubów, zgonów na potrzeby podobnej bazy Basia.

Działalność wydawnicza – http://www.wtg-gniazdo.org  zakładka: „Publikacje”

To przede wszystkim bardzo cenione w środowisku publikacje o charakterze poradnikowym, stanowiące nieocenioną pomoc w czasie poszukiwań i odczytywania dokumentów, których autorami są członkowie lub sympatycy Towarzystwa. Oprócz nich wydawane są monografie, publikacje dotyczące źródłoznawstwa, czy wydarzeń historycznych, które miały szczególny wpływ na życie wielu ludzi. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:

• Formanowicz M., Rodowody mieszczan bukowskich. Wstęp do genealogii bukowian (XVI-XIX wiek),
• Gucia D., Stypendyści Towarzystwa Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego 1841– 1909,
• Gucia D., Lubierska J., Jako cię widzą, tako cię piszą. Obraz Wielkopolanina w świetle listów gończych 1 połowy XIX wieku,
• Hałuszczak P., Niezbędnik Genealoga, współpraca: Betlej M., Gucia D., Lubierska J., Molenda L.,
• Jędraszewski W., Tryptyk Wielkopolski Spis parafii i miejscowości wieku XIX, T.1 – Archidiecezja Gnieźnieńska,
• Jędraszewski W., Tryptyk Wielkopolski Spis parafii i miejscowości wieku XIX, 2 – Archidiecezja Poznańska,
• Jędraszewski W., Tryptyk Wielkopolski Spis parafii i miejscowości wieku XIX, T.2 – Diecezja Kujawsko-Kaliska,
• Jędraszewski W., Spis parafii i miejscowości XIX Metropolii Warszawskiej T.1. Archidiecezja Warszawska,
• Jędraszewski W., Spis parafii i miejscowości XIX Metropolii Warszawskiej T.2. Diecezja Lubelska,
• Jędraszewski W., Leksykon miejscowości Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Zeszyt 1. Powiat Gniezno,
• Kuliberda B., Kalendarium obrazujące przebieg epidemii cholery w roku 1852,
• Kuliberda B., Wielkopolska dla Ojczyzny, polegli i zmarli 27.12.1918–31.3.1921,
• Lubierska J., Historia kamienicy Cybulskich w Poznaniu,
• Molenda L., Dawne zawody i statusy. Glosariusz niemiecko-polski opatrzony przykładami odręcznego zapisu z akt pruskich urzędów stanu cywilnego z terenu Wielkopolski (1874–1918),
• „Rocznik Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego Gniazdo” – wydawany od 2007 roku, w którym publikowane są prace związane z szeroko pojętą tematyką genealogiczną. Oprócz wskazówek o charakterze ogólnym, w każdym numerze można znaleźć teksty z zakresu źródłoznawstwa, artykuły o charakterze historyczno-społecznym, biogramy ciekawych postaci historycznych, czy historie opisujące losy poszczególnych osób lub rodzin. Czytelnika mogą również zainteresować informacje dotyczące działalności Towarzystwa o charakterze sprawozdawczym w zakresie realizowanych i przyszłych projektów, spotkań oraz ciekawych inicjatyw członków i sympatyków.

Większość z powyższych publikacji można kupić przez stronę WTG „Gniazdo”.

4. Z jakimi prośbami najczęściej zgłaszają się osoby do Towarzystwa?

WTG „Gniazdo” jest organizacją non-profit, a zatem jako stowarzyszenie nie świadczy usług genealogicznych, nie prowadzi też płatnych poszukiwań.

Miejscem wymiany doświadczeń i wszelakich próśb o pomoc jest prowadzone od 2006 roku forum WTG (http://www.wtg-gniazdo.org/), jedno z największych tego typu for genealogicznych wśród towarzystw. Na forum jest w tej chwili 9 227 zarejestrowanych użytkowników (stan na marzec 2021), którzy napisali łącznie 167 466 postów w 18 850 tematach. Średnio przybywa ok. 15 użytkowników w tygodniu i ok. 30 postów dziennie (bywa i 60 postów dziennie; a w ciągu ostatniego miesiąca nie schodziło poniżej 18). Wśród kategorii można znaleźć następujące działy:

• Działalność Towarzystwa,
• Wymiana doświadczeń,
• Ciekawe historie,
• Tłumaczenia,
• Potrzebuję pomocy,
• Poszukuję,
• Ogłoszenia WTG,
• Discussions in English, Deutsch, Français etc.

Najpopularniejsze forum to „Poszukuję” (34 tys. postów), „Wymiana doświadczeń” (32 tys. postów), Niemiecki z działu „Tłumaczenia” (24 tys. postów) i „Potrzebuję pomocy” (22 tys. postów). Przedstawione liczby świadczą o bardzo dużej popularności naszego forum.

5. Co planują Państwo w najbliższej przyszłości?

W przyszłości chcemy dokończyć rozpoczęte projekty, które z uwagi na ogrom materiału do sfotografowania, przejrzenia i zindeksowania, będą trwały kilka lat. Oprócz tego, dalej będzie prowadzona działalność wydawnicza, edukacyjna i naukowa (w zakresie konferencji).

Kiedy minie czas pandemii wrócimy na wielkopolskie szlaki i znowu wspólnie będziemy zwiedzać Wielkopolskę, wrócą też „genealogiczne pogaduchy”, na które z utęsknieniem i niecierpliwością czekamy.

Zapraszamy wszystkich genealogów (i nie tylko!) do odwiedzenia naszej strony internetowej, zapoznanie się z naszą działalnością i włączenie w realizację projektów, z których zapewne wielu z Was już korzysta!

Dziekujemy Pani Joannie za udzielenie nam wywiadu, i za poświęcony czas, a Towarzystwu życzymy dalszych sukcesów 🙂